De ‘witte kastjes’ in Apeldoorn blijven de gemoederen bezighouden. Ook na onze publicaties en die van andere media bleven gemeente en het bedrijf dat de kastjes plaatst, RadioLED, zich hullen in stilzwijgen of weinigzeggende algemeenheden. Tot nu. Wij ontvingen antwoorden van RadioLED op onze vragen en gisteravond vond een online informatiesessie plaats. Een tussenbalans van ‘Smart City Apeldoorn’.
Waar steden naar toe bewegen
De zogenaamde ‘witte kastjes’ staan niet op zichzelf. Apeldoorn is ook niet de enige stad die werkt aan wat een ‘smart grid’ wordt genoemd, een dekkend netwerk van dataverzamelende zender-ontvangercombinaties. De ontwikkelingen rondom dataverzameling, data-verwerking (AI) en sturing op basis van data gaan snel. Niet alleen omdat de techniek zich snel ontwikkelt, maar ook omdat de belanghebbenden zoals de industrie, overheden, techbedrijven, veiligheidsdiensten op het gaspedaal trappen. Hun mondiale industriële lobbyorganisatie World Economic Forum (WEF) laat al sinds 2016 via ontelbare visiedocumenten en video’s weten dat ze de wereld gaan veranderen. De komst van een virus bleek voor het WEF een ‘small window of opportunity to change the world’ waarbij de lock downs en ander mens-vermijdende maatregelen de digitalisering een boost moesten geven, hetgeen ook deels gelukt is.
Tijdens Covid is wereldwijd het glasvezelnet alsook de plaatsing van 5G-antennes in een sneltreinvaart gerealiseerd. Op deze kaart is de uitrol van 5G in elke plaats van de wereld te volgen. Met de introductie van ‘smart’, dat slimheid suggereert, wordt over alle levensbereiken een netwerk van datacollectie uitgerold dat het leven van de burger veiliger, aangenamer en gezonder moet maken. Ondertussen wordt veel burgers duidelijk dat ‘smart’ ook als sluw kan worden uitgelegd, een sluikse manier om de samenleving volledig op afstand, door onbekenden, te laten monitoren en daarmee te besturen.
We zullen in een later artikel op de geschiedenis van deze technocratische denkwijze ingaan, die al teruggaat naar de jaren dertig van de vorige eeuw.
Op de website van de Universiteit van Twente wordt ook een link gelegd met een minder besproken doel, een doel dat alleen op ‘complotwebsites’ al regelmatig is besproken. Een ‘smart’ city kan ook dienen om de te verwachten en reeds gaande volksopstanden de kop in te kunnen drukken. De huidige economische ontwikkelingen zullen voor aanzienlijke maatschappelijke spanningen kunnen zorgen.
Zo schrijft de universiteit op haar website: ‘Verschijnselen als klimaatverandering, verstedelijking en toenemende politieke instabiliteitzorgen wereldwijd voor grote uitdagingen.’‘ Steeds breder wordt het inzicht gedeeld dat de in de steden uitgerolde volgsystemen (naast die van de eigen smartphone) ook een surveillance-instrument zijn, een uitgebreide vorm van crowdcontrol. Het bezoek van de Chinese president Xi Jiping aan Frankrijk zomer 2019 zou mede in het teken hebben gestaan van Macron’s belangstelling voor het Chinese social credit systeem. Frankrijk worstelt al jaren met opstanden, zoals die van de ‘gele hesjes’ die alleen met de bizarre harde maatregelen in het kader van een virus tijdelijk van de straat konden worden gehouden. Veel overheden dromen van meer grip op de bevolking.
De jaren van de echte Great Reset liggen nog voor ons. Het financiële stelsel is in grote nood en zal moeten worden vervangen. De immense gevolgen voor de samenlevingen zullen tot grote onrust leiden en de nu in hoog tempo uitgerolde surveillancemiddelen zullen daar zeker bij worden ingezet.
Het is begrijpelijk dat burgers er niet gerust op zijn dat 5G en zaken als ‘witte kastjes’ er alleen zouden zijn om het internet (nog) sneller te maken. Nu iedereen Wifi thuis heeft en de meeste Nederlanders inmiddels ook snel mobiel internet hebben, lijkt het Apeldoornse initiatief tamelijk overbodig.
Gemeentelijke gebrek aan kennis
De gemeente Apeldoorn weet ook niet wat ze nu van die kastjes moet verwachten. In een recent artikel op haar website schrijft zij ondermeer dat de kastjes ‘geen diensten aanbiedt voor consumenten en bedrijven‘. Je vraagt je af voor wie dan wel? Zij vervolgt: ‘Daarnaast is het draadloos communicatienetwerk niet verbonden aan een provider. Op het netwerk kunnen meerdere providers hun diensten aanbieden.’
Een onbegrijpelijk stukje tekst. Maar het gaat verder: ‘Veel telecombedrijven in Nederland maken voor hun diensten gebruik van hun eigen netwerk. Daarnaast kan, volgens het bedrijf (RadioLED, red.), met dit netwerk het aantal witte vlekken in Nederland (plekken waar je geen mobiel bereik hebt) verder worden teruggebracht.‘
Het is duidelijk, de gemeente lijkt zelf geen overtuigend argument te kunnen bedenken waarom zij RadioLED toestemming heeft gegeven om dit systeem aan te leggen of het moet zijn omdat de gemeente het op grond van landelijke wetgeving niet kan tegenhouden. De tekst biedt nog steeds geen enkele indicatie van wat er nu in die kastjes moet komen. In de voornoemde online informatiesessie van 10 maart 2022, is sales manager Gregory Engelbrecht van RadioLED uiteraard enthousiast over alles wat deze ‘nieuwe technologie’ kan. Duidelijk werd echter niet wat deze kastjes nu precies gaan doen, en dat is juist voor de meeste bewoners de grote vraag.
Onze verwachting was dat de landelijke organisatie van Nederlandse gemeenten (VNG) wel de deskundigheid in huis zou hebben om te kunnen beoordelen of dergelijke netwerken in onze steden moeten worden toegelaten (hetzelfde geldt voor 5G). Maar op onze vraag bij wie wij bij de VNG voor onze vragen terecht kennen kregen wij een ontnuchterend antwoord: ‘Wij kunnen uw vragen helaas niet beantwoorden, want we hebben deze specifieke kennis niet in huis bij de VNG. U kunt deze vragen stellen aan de gemeente Apeldoorn zelf. Zij hebben immers met een reden hiervoor gekozen en hebben de overeenkomst gesloten.’ We weten inmiddels dat de gemeente ook geen deskundigheid in huis heeft over deze complexe materie.
RadioLED netwerk voor ‘smart city’
Uit wat nu bekend is kan worden opgemaakt dat het netwerk van RadioLED het concept van een ‘smart city’ naderbij brengt. Dat betekent dat activiteiten in de stad, en daarmee van haar inwoners, 24/7 kunnen worden gevolgd om de stad ‘efficiënter en duurzamer’ te maken en ‘het moderne leven te transformeren’, zoals diverse bedrijven en partijen als het World Economic Forum het voor zich zien. In de online informatiesessie gaf Gregory Engelbrecht overigens aan geen enkele relatie met het World Economic Forum te hebben, dan wel dat het WEF het netwerk zou financieren.
Het kwaad van systemen die het dagelijkse leven in de steden monitort en via kunstmatige intelligentie (AI) en Internet of Things stuurt, zit hem niet in de ‘witte kastjes’ van RadioLED. Natuurlijk maakt RadioLED het mogelijk om een nauw gewoven grid van volgsystemen uit te rollen. Maar de waakzaamheid moet zich ergens anders op richten: wie bepaalt wat er in die kastjes komt, wat er met die data gebeurt en vooral, wie dat dient.
De gretigheid van gemeentebestuurders om alles te omarmen wat de vlag draagt van duurzaamheid, smart of slim dan wel digitaal, zal een grote valkuil blijken. Het zal het bestuur en daarmee de lokale democratie overhevelen naar grote bedrijven die via die data de stad gaan besturen.
The Guardian schreef in een bijdrage van Leo Hollis al in 2014: ‘In the end, the smart city will destroy democracy. Like Google they’ll have enough data not to have to ask you what you want.’
De schatrijke oprichter van PayPal Peter Thiel zei ooit eens dat een democratie overbodig is omdat data en kunstmatige intelligentie kunnen zorgen voor de ‘beste beslissingen’.
Bewoners én gemeente zullen linksom of rechtsom de regie moeten terugpakken over wat er in de stad aan volgsystemen wordt opgetuigd. De gemeenteraad hoort het debat aan toe voeren over in hoeverre de burgers van Apeldoorn via ‘state-of-the-art’ technologie dag en nacht gevolgd mogen worden en vooral de vraag wat het de burger brengt.
Dat RadioLED geen betrokkenheid erkent van de bewoners en de gemeente Apeldoorn zelfvoldaan van zoveel ‘innovatieve techniek’ achterover leunt, is een riskante combinatie. In de online informatiesessie benadrukte verantwoordelijk wethouder Willems dat de gemeente nog lerende is en open staat voor vragen en tips van de burgers.
Dat dit leerproces inderdaad onderdeel is van dit project mag zo zijn, maar in het huidige juridische luchtledige is te veel mogelijk, en lang niet alles zal als wenselijke ontwikkeling kunnen worden beschouwd. Het ‘smart’ maken van steden kan bij nadere beschouwing toch niet zo slim blijken te zijn.
Het is aan de gemeente om zich fundamenteel bezig te houden met allerhande concepten rondom de smart city om vervolgens te ontdekken dat niet alles wat technisch kan of juridisch mag, ook wenselijk is voor de stad en haar inwoners.
Wie de online informatiesessie met RadioLED wil terugzien kan dat hier.
